Cofrestru marwolaeth

Bydd clinigydd cymwys (er enghraifft meddyg, nyrs neu barafeddyg) yn gwirio bod y person wedi marw. Mae’r union ffordd o wneud hyn yn gallu dibynnu ar le fuodd yr ymadawedig farw.

Bydd meddyg sydd wedi eu gweld yn ystod eu bywyd (ymarferydd a fu’n gweini) yn cyfeirio’r farwolaeth naill ai at sylw Crwner Ei Fawrhydi i ymchwilio’r achos, neu at sylw Gwasanaeth Archwilwyr Meddygol Cymru ar gyfer craffu annibynnol.

Mae sawl rheswm pam y bydd angen cyfeirio marwolaeth at sylw’r Crwner i ymchwilio, gan gynnwys yn achos damweiniau, trawma, hunan-niweidio neu, yn syml, pan nad yw achos y farwolaeth yn hysbys.

Nid oes angen cyfeirio’r mwyafrif o farwolaethau at sylw’r Crwner, a hyd yn oed pan fydd angen hysbysu’r Crwner, nid yw hyn bob amser yn golygu fod yna broblem neu fod angen archwiliad post-mortem.

Os nad oes angen cyfeirio’r farwolaeth at sylw’r Crwner, rhaid i’r meddyg ddrafftio Tystysgrif Feddygol Achos Marwolaeth ac anfon hon, ynghyd â manylion y perthynas agosaf a chopïau o’r nodiadau meddygol i’r Gwasanaeth Archwilwyr Meddygol. 

Mae’r Gwasanaeth Archwilwyr Meddygol yn darparu gwasanaeth craffu annibynnol i bob marwolaeth sy’n digwydd yng Nghymru nad yw’n cael ei gyfeirio’n uniongyrchol at sylw’r Crwner i’w ymchwilio. Y nod yw gwella diogelwch y cyhoedd, sicrhau bod tystysgrifau marwolaeth yn gywir, yn ogystal ag osgoi gofid diangen i unigolion mewn profedigaeth.

Wrth graffu ar farwolaeth, bydd y Gwasanaeth Archwilwyr Meddygol yn adolygu’r cofnodion meddygol ac yn ystyried a oedd problemau mewn perthynas ag unrhyw elfen o’r gofal a ddarparwyd i’r ymadawedig. Yn ystod y broses hon, bydd y Gwasanaeth Archwilwyr Meddygol hefyd yn siarad â’r perthynas agosaf neu’r teulu i egluro achos y farwolaeth ac i ateb unrhyw gwestiynau a allai fod ganddynt.

Bydd unrhyw bryderon a godir gan y perthynas agosaf neu’r teulu yn cael eu cyfeirio at sylw’r darparwr gofal neu’r Crwner i ymchwilio iddynt ymhellach os oes angen. 

Pan fydd y Gwasanaeth Archwilwyr Meddygol wedi craffu ar y farwolaeth a’r meddyg wedi llenwi’r Dystysgrif Feddygol Achos Marwolaeth, bydd y dystysgrif yn cael ei chydlofnodi gan yr Archwiliwr Meddygol a’i hanfon yn electronig at y Cofrestrydd yn ardal yr awdurdod lleol (rhanbarth) lle digwyddodd y farwolaeth. Bydd y Gwasanaeth Archwilwyr Meddygol hefyd yn rhannu manylion cyswllt y perthynas agosaf neu’r teulu er mwyn i’r Cofrestrydd allu cynllunio ar gyfer cofrestru’r farwolaeth.  Rhaid cofrestru’r farwolaeth o fewn 5 diwrnod i’r Swyddfa Gofrestru dderbyn y gwaith papur.

Pan fydd y Cofrestrydd wedi derbyn y Dystysgrif Feddygol Achos Marwolaeth, gellir gwneud apwyntiad i gofrestru’r farwolaeth. Nôd y Cofrestrydd, yw cofrestru’r farwolaeth cyn pen pum niwrnod o dderbyn y Dystysgrif Feddygol Achos Marwolaeth gan y Gwasanaeth Archwilwyr Meddygol. 

Gall y broses o gynllunio’r angladd ddechrau cyn i’r farwolaeth gael ei chofrestru, a gall aelodau’r teulu siarad â’r Trefnwyr Angladdau i drefnu i weld eu hanwyliaid cyn y claddu neu’r amlosgi, os yn bosib. Ar ôl i’r farwolaeth gael ei chofrestru, bydd y Cofrestrydd yn cyhoeddi ffurflen werdd sy’n cadarnhau y gall y Trefnydd Angladdau fwrw ymlaen â’r trefniadau ar gyfer claddu neu amlosgi. 

Bydd pawb sy’n rhan o’r broses ardystio marwolaethau yn gweithio gyda’i gilydd i sicrhau y gellir cofrestru marwolaeth cyn gynted ag y bo modd ac i osgoi oedi pan fo hynny’n bosibl. Fodd bynnag, gall materion fel mynediad at gofnodion meddygol, cyswllt â theuluoedd, gofynion tymhorol ac ymchwiliadau pellach gan y Crwner effeithio ar brydlondeb.

Cwblhau’r broses o ardystio marwolaeth cyn pen naw diwrnod yw’r nod. Fodd bynnag, dylid nodi y gall hyn gymryd mwy o amser mewn rhai amgylchiadau, er enghraifft pan fo achos y farwolaeth yn gymhleth, neu pan nad yw gwybodaeth wedi cael ei ddarparu mewn modd amserol. 

Bydd angen cofrestru’r farwolaeth yn un o swyddfeydd cofrestru Gwynedd drwy apwyntiad. 

Pan fyddwn yn derbyn y gwaith papur perthnasol, byddwn yn cysylltu gyda’r person sydd wedi ei enwi gan yr Archwilwyr Meddygol neu’r Crwner i drefnu apwyntiad. Bydd y cofrestru yn cymryd tua 30 munud.  Os nad ydi hi’n bosib i chi fynychu un o’r swyddfeydd yng Ngwynedd o fewn y 5 diwrnod ohonom ni dderbyn y gwaith papur, mae posib rhoi datganiad o’r farwolaeth mewn unrhyw swyddfa gofrestru arall yng Nghymru neu Loegr.  Yn yr achosion yma, gadewch i ni wybod pa swyddfa sydd yn gyfleus er mwyn i ni yrru’r gwaith papur ymlaen. 

Pan fyddwch yn mynychu’r swyddfa arall, byddwch yn rhoi manylion am y farwolaeth i’r Cofrestrydd ac yn arwyddo datganiad.  Bydd y datganiad yma yn cael ei yrru atom ni yma yng Ngwynedd er mwyn i ni ei gofrestru.  Bydd rhaid i chi gysylltu gyda Gwynedd (ar ôl mynychu’r swyddfa arall) i archebu tystysgrif marwolaeth.

Bydd angen cofrestru’r farwolaeth yn yr ardal ble bu'r person farw.  Mae posib rhoi datganiad o’r farwolaeth yn un o swyddfeydd cofrestru Gwynedd drwy apwyntiad os ydi’r person wedi marw yng Nghymru neu Lloegr. Yn dilyn yr apwyntiad, bydd y wybodaeth yn cael ei anfon ymlaen i’r swyddfa gofrestru yn yr ardal ble bu'r person farw. Yn yr achos yma, y swyddfa gofrestru leol i ble bu’r person farw fydd yn cynhyrchu’r dogfennau angenrheidiol, nid Gwynedd.  Am ragor o wybodaeth ffoniwch 01766 771000.

Byddwn yn cysylltu gyda’r person sydd wedi ei nodi gan yr Archwilwyr Meddygol neu’r Crwner i wneud apwyntiad ar gyfer cofrestru’r farwolaeth.  Mae cyfrifoldeb ar un o’r personau isod i i gofrestru'r farwolaeth (mewn trefn blaenoriaeth).

1. Perthynas neu partner yr ymadawedig, yn bresennol yn ystod y farwolaeth
2. Perthynas neu partner yr ymadawedig, yn bresennol yn ystod y salwch olaf
3. Perthynas neu partner yr ymadawedig, yn preswylio neu oedd yn yr ardal lle ddigwyddodd y farwolaeth
4. Cynrychiolydd personol yr ymadawedig
5. Person a oedd yn bresennol yn ystod y farwolaeth
6. Perchennog neu reolwr/wraig yr ysbyty neu'r cartref preswyl lle digwyddodd y farwolaeth
7. Y person sy'n gyfrifol am yr angladd 

Cysylltwch â ni ar 01766 771000 i drafod os nad ydych yn siŵr pwy ddylai gofrestru'r farwolaeth. 

Byddwn ni angen y gwaith papur gan yr Archwilydd Meddygol neu’r Crwner cyn gallu gwneud apwyntiad i chi ddod i’r swyddfa i gofrestru. 

Byddwch chi angen yr wybodaeth ganlynol am y sawl sydd wedi marw:

I gofrestru marwolaeth plentyn o dan 16 mlwydd oed: 

• enw llawn yr ymadawedig
• dyddiad a lleoliad y geni
• cyfeiriad y cartref 
• enw a gwaith y ddau riant
• enw a manylion cyswllt y Trefnwr Angladdau

I gofrestru marwolaeth person dros 16 mlwydd oed:  

• enw llawn yr ymadawedig (yn cynnwys enw morwynol ac unrhyw enw(au) eraill yr oedd yr ymadawedig yn ei ddefnyddio neu wedi eu defnyddio)
• dyddiad a lleoliad y geni
• cyfeiriad y cartref
• gwaith yr ymadawedig
• os oedd yr ymadawedig yn briod neu mewn partneriaeth sifil bydd hefyd angen enw llawn, dyddiad geni a gwaith y gŵr/gwraig/partner sifil
• enw a manylion cyswllt y Trefnwr Angladdau

Bydd posib prynu copïau o'r dystysgrif marwolaeth wrth gofrestru. Cofiwch fod nifer o sefydliadu yn gofyn am gopi o’r dystysgrif pan fyddwch yn cau cyfrifon banc ayyb, felly mae’n bosib y byddwch yn dymuno prynu mwy nag un copi.

Cost: £12.50 yr un

Sut mae talu? Gallwch dalu yn ystod yr apwyntiad gydag arian parod, cerdyn debyd / credyd, siec neu archeb bost yn daladwy i ‘Cyngor Gwynedd’.

Gallwch brynu copïau ychwanegol o’r dystysgrif marwolaeth ar unrhyw adeg. I weld prisiau copïau ychwanegol ewch i’r dudalen prynu copi o dystysgrif marwolaeth

Mae angen dweud wrth nifer o sefydliadau gwahanol am unrhyw farwolaeth.  Gallwch ddefnyddio’r gwasanaeth Dywedwch Wrthym Unwaith, sydd yn cael ei redeg gan yr Adran Gwaith a Phensiynau, ar gyfer person sydd wedi marw yng Nghymru neu Loegr. Mae’r gwasanaeth yn gadael i nifer o sefydliadau cyhoeddus (e.e. y Cyngor, HMRC, DVLA, Swyddfa’r Basport) am y farwolaeth.  Mae’n rhaid cael cyfeirnod gan y Cofrestrydd cyn gallu defnyddio’r gwasanaeth.

Os fydd y Crwner yn penderfynu cynnal cwest, yna ni fydd angen i chi gofrestru adeg y farwolaeth.  Byddwch yn derbyn Tystysgrif Marwolaeth Dros Dro gan y Crwner er mwyn cael cychwyn delio gyda’r ystâd. 

Mas posib i chi ddefnyddio’r Gwasanaeth “Dywedwch Wrthym Unwaith” wrth gysylltu gyda’r Swyddfa Gofrestru ar 01766 771000 i ofyn am gyfeirnod.