Canlyniad Adolygiad Ymarfer Plant, Tachwedd 2025

Ymateb Cyngor Gwynedd i adroddiad ‘Cyfiawnder Trwy Ein Dewrder’

Mae Cyngor Gwynedd wedi croesawu cyhoeddi ‘Cyfiawnder Trwy Ein Dewrder’,  sef adroddiad Bwrdd Diogelu Gogledd Cymru mewn ymateb i droseddau Neil Foden.

Mae’r Cyngor yn derbyn holl ganfyddiadau’r Adroddiad Adolygiad Ymarfer Plant; yn cymryd cyfrifoldeb am y methiannau sy’n cael eu hamlygu; yn ymddiheuro’n gwbl ddidwyll i’r holl ddioddefwyr ac yn ymrwymo i barhau i weithio er mwyn gwella trefniadau diogelu yn ysgolion y sir. 

Yn Ionawr 2025, mewn ymateb i’r troseddau hyn, mabwysiadodd Cyngor Gwynedd gynllun gweithredu i gryfhau gweithdrefnau mewn ysgolion ac yng ngwasanaethau’r Cyngor a sefydlwyd Bwrdd i oruchwylio’r gwaith allweddol yma.

Dywedodd y Cynghorydd Nia Jeffreys, Arweinydd Cyngor Gwynedd:

“Mae hwn wedi bod yn achos ysgytwol sydd wedi achosi gymaint o niwed i fywydau plant. Rydym wedi ein ffieiddio gan y manylion sydd wedi eu hamlygu gan yr adolygwyr annibynnol  ac rydym yn cymryd cyfrifoldeb am y camgymeriadau a’r cyfleodd a fethwyd gennym i atal Neil Foden.

“Ar ran y Cyngor, rydw i’n ymddiheuro i bawb sydd wedi dioddef ac yn talu teyrnged i'w dewrder a’u cryfder.

“Mae’r dasg o adfer y sefyllfa yn lleol wedi dechrau. I yrru’r gwaith allweddol yma yn ei flaen, rydym wedi sefydlu Bwrdd Rhaglen dan gadeiryddiaeth yr Athro Sally Holland, sy’n awdurdod yn y maes gofal cymdeithasol ac yn gyn-Gomisiynydd Plant Cymru.

“Mae arbenigwyr diogelu plant o sefydliadau cenedlaethol hefyd yn bresennol yn holl gyfarfodydd y Bwrdd fel sylwebyddion sy’n rhoi mewnbwn gwerthfawr. 

“Byddwn yn mynd drwy’r adroddiad efo crib mân i adnabod y camau pellach sydd angen eu cymryd fel nad ydi camgymeriadau yn cael eu hail-adrodd. Ni fyddwn yn cuddio o’n cyfrifoldeb i wneud popeth sydd ei angen i ddiogelu plant – nawr ac i’r dyfodol.”

Dywedodd y Cynghorydd Menna Trenholme, Dirprwy Arweinydd ac Aelod Cabinet Plant a Chefnogi Teuluoedd Cyngor Gwynedd:

“Rydw i'n croesawu’r adroddiad ac rydw i'n datgan fy edmygedd i'r dioddefwyr a’r goroeswyr, ac yn ychwanegu fy niolch am eu gwydnwch.  

“Yn sgil cyhoeddi adroddiad ‘Cyfiawnder Trwy Ein Dewrder’ rydym yn ymrwymo i wella a chryfhau ein trefniadau diogelu er budd holl blant Gwynedd.”

Dywedodd y Cynghorydd Dewi Jones, Aelod Cabinet Cyngor Gwynedd dros Addysg:

“Fyddwn ni byth yn anghofio’r niwed a’r effaith pellgyrhaeddol mae hyn wedi ei gael ar fywydau plant a ddylai fod wedi bod yn ddiogel yn yr ysgol.

“Ni allwn newid y gorffennol, ond byddwn yn parhau i gydweithio gyda arweinyddiaeth newydd a llywodraethwyr Ysgol Friars i gefnogi cymuned yr ysgol i ymdopi gyda'r hyn sydd wedi digwydd.

“Rydym wedi ymrwymo i ddysgu o’r sefyllfa drychinebus hon ac i sicrhau fod ysgolion Gwynedd yn ddiogel a chefnogol i ddysgwyr a staff. Rydym yn barod wedi gwneud cynnydd yn y maes ac mae ein trefniadau lleol yn llawer mwy cadarn nag yr oeddent cyn i’r troseddwr gael ei arestio.  

“Mae llawer i’w wneud eto a byddwn yn gweithredu ar bob arweiniad pellach sy’n deillio o adroddiad Cyfiawnder Trwy Ein Dewrder.

“Yr her i'r Adran Addysg ydi sicrhau fod gwersi yn cael eu dysgu fel na all unigolion twyllodrus byth eto fanteisio ar fannau gwan mewn systemau a phrotocolau lleol a chenedlaethol.”

Dywedodd Dafydd Gibbard, Prif Weithredwr Cyngor Gwynedd:

“Mae’r cyfrifoldeb am nifer o’r methiannau sy’n cael eu hamlygu yn yr adroddiad hwn yn gorwedd gyda Chyngor Gwynedd ac rydym yn ymddiheuro’n gwbl ddidwyll i’r holl ddioddefwyr am hynny. Rydym yn talu teyrnged iddynt am eu dewrder a’u cryfder. 

“Er mor boenus ydi’r adroddiad i’w ddarllen, rydym yn ei groesawu ac yn derbyn yr holl gasgliadau ac argymhellion.

“Mewn sefyllfaoedd lle mae sefydliad dan y chwyddwydr, mae tuedd weithiau i fod yn amddiffynnol. Rwyf yn addo heddiw na fydd Cyngor Gwynedd yn gwneud hynny. Ni fyddwn yn cuddio o’n cyfrifoldeb i wneud popeth sydd ei angen i ddiogelu plant nawr ac i’r dyfodol.”

Diwedd

Am fwy o wybodaeth, cysylltwch â: cyfathrebu@gwynedd.llyw.cymru

Trawsgrifiad o ddatganiad llafar Dafydd Gibbard, Prif Weithredwr Cyngor Gwynedd

Mae’r cyfrifoldeb am nifer o’r methiannau sy’n cael eu rhestru yn yr adroddiad hwn yn gorwedd gyda Chyngor Gwynedd ac rydym yn ymddiheuro’n gwbl ddidwyll am hynny.

Er mor boenus ydi’r adroddiad i’w ddarllen, rydym ni’n ei groesawu ac yn derbyn yr holl gasgliadau ac argymhellion ac yn rhoi addewid y byddwn yn parhau i roi ein holl egni i ymateb fel y byddai pobl Gwynedd yn ei ddisgwyl ohonom.

Ddwy flynedd ar ôl yr arestio, mae hefyd yn rhyddhad i allu trafod y mater hwn yn agored.

Heddiw, wrth i ni weld holl ddarnau’r hanes torcalonnus hwn ynghyd am y tro cyntaf, mae’n rhaid i ni gofio’n bennaf am y rhai a ddioddefodd, ac a oroesodd. Plant a ddylai fod wedi bod yn ddiogel yn eu hysgol ond a gafodd eu bradychu. Rydym unwaith eto yn talu teyrnged, ac yn datgan ein hedmygedd o’ch dewrder am sefyll yn erbyn bwli a phedoffeil.

Rydym yn ymddiheuro eto o waelod calon i bob un ohonoch. Ni ddylech fod wedi gorfod dioddef wrth law dyn yr oedd gennych hawl i ymddiried ynddo. Mae eich cryfder chi yn ein gyrru ni i sicrhau gwelliant.

Mae’r adroddiad yn adnabod bod cyfleon wedi eu colli ar lawer gormod o achlysuron, a bod ein hymateb ni – fel un o’r sefydliadau a ddylai fod wedi gweithredu i rwystro troseddwr – wedi methu.

Roedd gennym yma bennaeth ysgol a ddylai fod wedi rhoi lles a diogelwch plant ar frig ei flaenoriaethau ond fe droseddodd yn ddifrifol yn eu herbyn.

Dyma ddyn oedd wedi portreadu ei hun fel addysgwr cyfrifol ar lefel lleol a chenedlaethol, o fewn yr undebau a’r cyfryngau. Ond fe dwyllodd nifer o staff ei ysgol, y Cyngor a sefydliadau eraill, disgyblion a rhieni oedd wedi ymddiried ynddo.

Mae’r adolygiad hwn yn rhoi’r ddealltwriaeth gliriaf bosibl i ni o’r hyn a aeth o’i le, a sut mae’n rhaid i ni ei gywiro. Mae cyhoeddi’r adroddiad yn arf hollbwysig wrth fynd ati i wella.

Mae’r Athro Sally Holland, cyn-Gomisiynydd Plant Cymru yn cadeirio Bwrdd Ymateb y Cyngor ac mae wedi adrodd ein bod ni eisoes wedi gwneud cynnydd wrth weithredu nifer o welliannau. Ond mae gwaith mawr eto o’n blaen, a bydd yr Athro Holland a phob sefydliad arall sydd ar y bwrdd yn parhau i’n herio ni’n dryloyw.

Mae’n rhy hwyr i ddadwneud y boen sydd wedi ei achosi, ond mae cyfrifoldeb ar nifer ohonom i weithredu i wella’n lleol. Ond, mae angen gweithredu ar lefel genedlaethol hefyd.

Mae cynifer o argymhellion o sawl ymchwiliad mawr drwy’r wlad wedi eu gwneud dros y blynyddoedd, ond dydyn nhw ddim wedi arwain at newid.

Gobeithio bydd pawb yn gweld casgliadau’r adroddiad hwn fel yr eiliad i drawsnewid gweithdrefnau diogelu plant drwy Gymru, ac i geisio sicrhau fod pob plentyn yn ddiogel – lle bynnag maent yn byw, a pha bynnag ysgol maent yn fynychu.

Mae ein diolch i Jan Pickles a’i thîm, am eu gwaith di-flino dros gyfnod o 12 mis. Maent wedi llwyddo i fynd ymhell y tu hwnt i’r hyn a welir mewn adolygiadau arferol.

Wrth gloi, dwi ddim am ymddiheuro am fynd yn ôl at y bobl bwysicaf – y plant a ddylai fod wedi bod yn ddiogel yn eu hysgol. Holl bwrpas yr adroddiad hwn yw sicrhau bod unigolion a sefydliadau cyhoeddus yn gwneud popeth posib i geisio sicrhau na fydd unrhywun yn dioddef yn yr un modd fyth eto. 

Mewn sefyllfaoedd lle mae sefydliad dan y chwyddwydr, mae tuedd weithiau i fod yn amddiffynnol. Dwi’n addo heddiw na fydd Cyngor Gwynedd yn gwneud hynny.

Fyddwn ni ddim yn cuddio o’n cyfrifoldeb i wneud popeth sydd ei angen i ddiogelu plant heddiw ac i’r dyfodol.

Trawsgrifiad o ddatganiad llafar y Cynghorydd Nia Jeffreys, Arweinydd Cyngor Gwynedd 

Heddiw, drwy gyhoeddiad adroddiad annibynnol “Cyfiawnder Trwy Ein Dewrder” gan arbenigwyr diogelu plant, Jan Pickles a’i thîm, rydym wedi cael gwybod am gyfres o gyfleodd y gwnaeth Cyngor Gwynedd eu methu i stopio’r pedoffil Neil Foden.

Cafodd y methiannau yma effaith pellgyrhaeddol ar y goroeswyr, a nhw sydd ar flaen fy meddwl i heddiw.

Fel Arweinydd y Cyngor, dwi’n ymddiheuro iddynt o waelod calon.

Mae’r Cyngor i fod i gadw plant Gwynedd yn ddiogel, ond yn yr achos yma, fe wnaethom fethu. Ni ddylai unrhyw blentyn, mewn unrhyw ysgol, yn nunlle, orfod dioddef fel hyn.

Mae’n wirioneddol ddrwg gen i am be ddigwyddodd.

Mae darllen yr adroddiad yn anodd. Mae llawer o bethau wedi mynd o’i le ac rydym wrth gwrs yn derbyn yr adroddiad yn llawn. Rydym yn hollol benderfynol o wneud yn siŵr fod gwelliannu yn digwydd yma.

Rydym wedi dechrau ar y gwaith drwy sefydlu’r Bwrdd Ymateb ac rydym yn gwybod yn iawn fod llawer mwy i’w wneud.

Bydd y Cyngor yn gweithredu er mwyn lleihau’r cyfle i berson atgas fedru brifo plant Gwynedd eto. Does dim byd o gwbl sy’n bwysicach i mi nac i holl bobl Gwynedd na bod ein plant ni yn ddiogel yn ein hysgolion.

Felly rydw i’n diolch am yr adroddiad pwysig yma a bydd yn cael ei weithredu’n llawn. Uwchben popeth arall, rydw i’n diolch i’r goroeswyr am eu dewrder a’u cryfder. 

Ysgol Friars yn ymateb i gyhoeddiad yr Adolygiad Ymarfer Plant

Ar ddiwrnod cyhoeddi Adroddiad “Cyfiawnder Trwy Ein Dewrder” gan Fwrdd Diogelu Gogledd Cymru, mae Ysgol Friars wedi talu teyrnged i’r disgyblion a’r cyn-ddisgyblion sydd wedi dioddef, yn ymddiheuro iddynt eu bod wedi gorfod goddef profiadau erchyll, ac yn diolch iddynt am eu dewrder.

Mae Corff Llywodraethol ac Arweinyddiaeth Ysgol Friars yn derbyn canfyddiadau’r Adolygiad Ymarfer Plant yn llawn. Maent hefyd yn tanlinellu eu hymrwymiad llwyr i ddiogelu a chefnogi pawb sydd wedi eu heffeithio gan droseddau ac ymddygiad creulon cyn-bennaeth yr ysgol.

Bydd arweinyddiaeth yr ysgol a’r llywodraethwyr yn parhau i weithio’n agos gyda Chyngor Gwynedd a phartneriaid diogelu i sicrhau bod gwersi’r adolygiad hwn yn arwain at newid parhaol.

Mewn datganiad ar y cyd, dywedodd  Cadeirydd a Phennaeth Dros Dro Ysgol Friars:

“Rydym yn hynod ddiolchgar i’r disgyblion, y teuluoedd, y staff ac eraill a gyfrannodd at yr ymchwiliad hwn. Mae eu dewrder a’u gonestrwydd dan amgylchiadau ofnadwy wedi bod yn hanfodol fel gall yr awdurdodau ddeall beth aeth o’i le, sut gall yr ysgol symud ymlaen a sut gall ysgolion eraill ddysgu o’r hyn ddigwyddodd yma.

“Rydym yn gwerthfawrogi pa mor anodd mae hyn wedi bod iddynt, ac rydym yn edmygu eu gwytnwch a’u dewder.

“Rydym yn croesawu bod yr adolygiad manwl hwn wedi ei gynnal o weithdrefnau sefydliadau – gan gynnwys yr ysgol – a bod gwersi yn cael eu dysgu a fydd yn cryfhau arferion diogelu ar draws Cymru.

“Fel ysgol, ni fyddwn byth yn colli golwg ar y troseddau erchyll a gyflawnwyd, nac ar gryfder y rhai a safodd i fyny ac a siaradodd. Rydym yn parhau i ymrwymo i ddysgu o’r trychineb hwn ac i sicrhau bod Ysgol Friars yn amgylchedd diogel a chefnogol i bob person ifanc gan roi’r dechrau gorau mewn bywyd i’n dysgwyr.

“Fyddwn ni byth yn anghofio’r hyn sydd wedi digwydd ac rydym yn talu teyrnged i’r goroeswyr, eu teuluoedd a’u ffrindiau am eu dewrder yn sefyll i fyny yn erbyn troseddau anfaddeuol.”

Mae’r adroddiad ‘Cyfiawnder Trwy Ein Dewrder’ sy’n dilyn yr Adolygiad Ymarfer Plant, ar gael ar wefan Bwrdd Diogelu Gogledd Cymru: www.BwrddDiogeluGogleddCymru.cymru 

Anogir unrhyw un sydd â gwybodaeth am droseddau, boed yn y gorffennol neu’r presennol, i gysylltu â Heddlu Gogledd Cymru. Gellir gwneud adroddiadau’n gyfrinachol drwy www.heddlugogleddcymru.police.uk  

Nodiadau 

Mae llesiant disgyblion a staff Ysgol Friars ar frig blaenoriaethau arweinyddiaeth a llywodraethwyr yr ysgol. Er yn cydnabod diddordeb dealladwy’r wasg yn y mater yma, mae cais i newyddiadurwyr beidio â dod at giât yr ysgol ac i beidio amharu ar ddisgyblion na staff yr ysgol os gwelwch yn dda.

Am fwy o wybodaeth, cysylltwch â: cyfathrebu@gwynedd.llyw.cymru

Ymateb yr Athro Sally Holland, Cadeirydd Annibynnol Bwrdd Ymateb Gwynedd i gyhoeddi adroddiad Adolygiad Ymarfer Plant gan Fwrdd Diogelu Gogledd Cymru 

Mae'r Athro Sally Holland wedi ymateb i gyhoeddi'r adroddiad Adolygiad Ymarfer Plant 'Cyfiawnder Trwy Ein Dewrder'.

Meddai'r Athro Sally Holland: "Ni ddylai'r un plentyn ddioddef fel hyn. Mae'n bryder penodol bod plant wedi dioddef camdriniaeth yn eu hysgol, lle dylent fod wedi bod yn ddiogel. Rwy'n talu teyrnged i'r goroeswyr am gymryd y cam anodd o godi eu llais, ac mae’n flaenoriaeth i’r Bwrdd Ymateb i sicrhau bod eu dewrder wrth wneud hynny yn arwain at newid ystyrlon.

"Mae'r adroddiad 'Cyfiawnder Trwy Ein Dewrder' yn amlygu'r canlyniadau dinistriol pan fydd systemau - sydd wedi'u cynllunio i amddiffyn plant - yn methu â gweithredu fel y dylent. Mae'n tynnu sylw at gyfleoedd a gollwyd a meysydd hanfodol lle mae angen gwelliannau.

"Mae gwaith i ddysgu gwersi a gwella prosesau ar y gweill o fewn Cyngor Gwynedd, ac mae cyhoeddi'r adroddiad heddiw yn garreg filltir bwysig. Bydd yr argymhellion yn galluogi i’r Bwrdd Ymateb gryfhau ac ychwanegu at y rhaglen waith, gyda’r nod o sicrhau gwaddol gadarnhaol o’r achos erchyll hwn.

"Bydd y Bwrdd Ymateb yn parhau i graffu, herio a chynghori'r Cyngor wrth i'r awdurdod symud ymlaen. Byddwn yn sicrhau bod Cyngor Gwynedd yn atebol i’w ddinasyddion drwy fesur effaith y newidiadau a wneir ac adrodd yn dryloyw.

"Mae hyn yn hanfodol i roi hyder i blant a'u teuluoedd bod camau'n cael eu cymryd i ddysgu gwersi o'r achos hwn."

Nodiadau

Mae'r Athro Sally Holland, yn gyn Gomisiynydd Plant Cymru ac yn awdurdod blaenllaw ym maes amddiffyn plant.

Ym mis Mawrth 2025, fe'i penodwyd i gadeirio'r Bwrdd Rhaglen Ymateb gyda'r dasg o fonitro'n agos y cynnydd a wneir gan Gynllun Ymateb Cyngor Gwynedd mewn perthynas â'r troseddau a gyflawnwyd gan Neil Foden.

Mae aelodau'r Bwrdd Cynllun Ymateb yn cynnwys Aelodau Cabinet ac uwch swyddogion Cyngor Gwynedd, gyda Chomisiynydd Plant presennol Cymru, cynrychiolwyr o Lywodraeth Cymru, Bwrdd Diogelu Gogledd Cymru, Estyn ac Arolygiaeth Gofal Cymdeithasol Cymru yn bresennol ym mhob cyfarfod fel arsyllwyr gweithredol.

Am fwy o wybodaeth, cysylltwch â: cyfathrebu@gwynedd.llyw.cymru