Cyfarwyddyd Erthygl 4

Mae Cyfarwyddyd Erthygl 4 yn offeryn cynllunio sy’n galluogi Awdurdodau Cynllunio Lleol i ymateb i anghenion penodol eu hardaloedd. 

Ar gyfer rhai mathau penodol o ddatblygiad nid oes angen derbyn caniatâd cynllunio, sef yr hyn a elwir yn ‘hawliau datblygu a ganiateir’. 

Serch hynny, trwy weithredu Cyfarwyddyd Erthygl 4, mae modd i Awdurdod Cynllunio Lleol  fynnu caniatâd cynllunio ar gyfer rhai mathau o ddatblygiadau mewn ardal benodol a fyddai fel arall ddim angen derbyn hawl cynllunio ar gyfer y defnydd.

Fel rhan o ymdrechion i geisio cael rheolaeth o’r defnydd o dai fel ail gartrefi a llety gwyliau mewn cymunedau, mae Llywodraeth Cymru wedi diwygio Deddfau Cynllunio perthnasol. Mae’r diwygiadau hyn yn galluogi Awdurdodau Cynllunio Lleol i reoli’r defnydd o dai fel ail gartref neu lety gwyliau tymor byr. 

Mae yna ddosbarthiadau defnydd (categorïau) wedi eu cyflwyno sy’n berthnasol i dai preswyl, ail gartrefi a llety gwyliau, fel a ganlyn:

• Dosbarth C3 - Tai annedd, a ddefnyddir fel unig breswylfa neu brif breswylfa (Prif Gartref),
• Dosbarth C5 - Tai annedd a ddefnyddir mewn modd ac eithrio fel unig breswylfa neu brif breswylfa (Ail Gartref)
• Dosbarth C6 -  Llety tymor byr (Llety Gwyliau Tymor Byr). 

Ar hyn o bryd, mae modd i berchnogion newid rhwng y dosbarthiadau defnydd penodol yma heb yr angen am hawl cynllunio. Fodd bynnag, er mwyn cael rheolaeth o’r defnydd o dai, bellach mae modd i Awdurdodau Cynllunio Lleol ddiwygio’r system gynllunio yn eu hardal trwy gyflwyno Cyfarwyddyd Erthygl 4. 

Os bydd Cyfarwyddyd Erthygl 4 yn cael ei gyflwyno, bydd modd i Awdurdod Cynllunio Lleol dynnu’r hawliau datblygu a ganiateir ar gyfer rhai mathau o ddatblygiad. Byddai hyn yn ei wneud yn ofynnol i berchnogion eiddo preswyl dderbyn caniatâd cynllunio gan yr Awdurdod Cynllunio Lleol cyn newid defnydd eu heiddo i ddefnydd penodol.

Os bydd y Cyfarwyddyd Erthygl 4 yn cael ei gadarnhau, ac yr ydych yn berchen ar dŷ preswyl (sydd yn brif gartref) yn Ardal Awdurdod Cynllunio Lleol Gwynedd ac eisiau ei drosi i fod yn ail gartref, llety gwyliau tymor byr neu ddefnydd cymysg penodol, bydd rhaid i chi gael caniatâd cynllunio gan Awdurdod Cynllunio Lleol Cyngor Gwynedd ar gyfer ymgymryd â’r newid defnydd hynny. 

Os ydych yn berchen ar dŷ sydd eisoes yn cael ei ddefnyddio fel ail gartref, llety gwyliau tymor byr neu ddefnydd cymysg penodol (cyn 1 Medi 2024) – ni fydd y Cyfarwyddyd Erthygl 4 yn effeithio arnoch chi.  

Mae Cyngor Gwynedd wedi galw am gyflwyno newidiadau i sicrhau gwell rheolaeth o’r defnydd o dai fel cartrefi gwyliau, boed yn ail-gartrefi neu lety gwyliau tymor byr. Ymgyrchwyd ar gyfer y newid hyn fel rhan o ymdrechion i sicrhau fod yna ddarpariaeth fforddiadwy o dai sy’n diwallu anghenion cymunedau lleol. 

Fel yr amlygwyd mewn gwaith ymchwil a gyhoeddwyd gan y Cyngor yn 2020 “Rheoli’r defnydd o dai fel cartrefi gwyliau”, yng Ngwynedd mae’r canran uchaf o ail gartrefi a llety gwyliau tymor byr yng Nghymru. Mae ymchwil mwy diweddar gan y Cyngor hefyd yn dangos fod 65.5% o boblogaeth Gwynedd ar gyfartaledd, yn cael eu prisio allan o’r farchnad dai, gyda’r canran yn cynyddu’n sylweddol mewn ardaloedd lle mae niferoedd uwch o gartrefi gwyliau. 

Trwy weithredu’r mesurau newydd yn llwyddiannus, gellir cael rheolaeth o’r defnydd o dai fel ail gartrefi a llety gwyliau tymor byr yn Ardal Awdurdod Cynllunio Gwynedd. Ymhellach, mae’r newidiadau i ddeddfwriaeth cynllunio yn cynnig cyfle i reoli’r defnydd a wneir o dai newydd i’r dyfodol.

Na, mae’n bwysig nodi na fyddai’r penderfyniad i gyflwyno Cyfarwyddyd Erthygl 4 yn ôl-weithredol ac ni fyddai disgwyl i berchnogion eiddo gyflwyno cais cynllunio am ddefnydd sydd wedi ei sefydlu yn barod. 

Byddai’r cyfarwyddyd yn berthnasol i unrhyw newidiadau defnydd yn dilyn cadarnhau a gweithredu’r Cyfarwyddyd Erthygl 4 yn ffurfiol gan yr Awdurdod Cynllunio Lleol (Cyngor Gwynedd).

Fodd bynnag os ydych yn dymuno derbyn cadarnhad ffurfiol o ddefnydd cyfreithiol eich eiddo, mae posib gwneud hynny drwy gyflwyno cais Tystysgrif Datblygiad Cyfreithlon i’r Awdurdod Cynllunio Lleol. Mae Tystysgrif Datblygiad Cyfreithlon yn rhoi sicrwydd bod y defnydd presennol o'r adeilad yn gyfreithlon ac nad oes angen caniatâd cynllunio ar gyfer y defnydd hwnnw. Nid yw'n orfodol cael Tystysgrif Datblygiad Cyfreithlon, fodd bynnag, efallai y bydd amgylchiadau lle gallai fod yn ddefnyddiol cadarnhau bod defnydd yr eiddo yn gyfreithlon.

Cynghorir perchnogion ail gartrefi a llety gwyliau i gasglu tystiolaeth neu gadw cofnod sy'n dangos y defnydd o’i eiddo (e.e. tystiolaeth treth neu drosglwyddiadau gosod) ar yr adeg y daw Cyfarwyddyd Erthygl 4 i rym (os caiff ei gadarnhau) ar 1 Medi, 2024. Gall y dystiolaeth yma gael ei ddefnyddio i gefnogi eich achos pe fyddai’r defnydd yn cael ei gwestiynu yn y dyfodol.

Yn bresennol, mae’r newidiadau i’r ddeddfwriaeth cynllunio berthnasol yn caniatáu ar gyfer defnydd cymysg, golygai hynny y byddai’r defnydd achlysurol o dŷ preswyl C3 ar gyfer defnydd gwyliau C6 yn gallu digwydd heb orfod derbyn hawl cynllunio. 

Pwysleisir y gall yr safbwynt hyn newid yn ddibynnol ar gynnwys y Cyfarwyddyd Erthygl 4.

Mae trefn bendant y mae disgwyl i Awdurdod Cynllunio Lleol ei ddilyn wrth gyflwyno Cyfarwyddyd Erthygl 4.  

Ar 13 Mehefin 2023 cyflwynwyd adroddiad y cyfarfod o Gabinet Cyngor Gwynedd yn amlinellu’r dystiolaeth i gefnogi cyflwyno Cyfarwyddyd Erthygl 4 ar gyfer Awdurdod Cynllunio Lleol Gwynedd. 

Yn ystod y cyfarfod hynny cytunwyd y Cabinet i osod rhybudd Cyfarwyddyd Erthygl 4 a chynnal cyfnod ymgysylltu cyhoeddus lle bydd cyfle i aelodau’r cyhoedd gyflwyno sylwadau.  

Bydd yr holl ymatebion yn cael eu hystyried yn fanwl, cyn y bydd y mater yn cael ei ystyried gan y Cabinet am benderfyniad terfynol. Os bydd Cabinet y Cyngor yn pleidleisio o blaid cyflwyno Cyfarwyddyd Erthygl 4, bydd yn cael ei weithredu ar 1 Fedi, 2024.

Mae Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri hefyd yn ystyried cyflwyno Cyfarwyddyd Erthygl 4 yn ardal Gwynedd lle maent yn gweithredu fel Awdurdod Cynllunio Lleol.

Mater i’r Awdurdodau Cynllunio Lleol unigol fydd dod i benderfyniad ffurfiol ar y mater.

Dylid cyfeirio ymholiadau sy’n benodol ymwneud â Pharc Cenedlaethol Eryri iddynt yn uniongyrchol.

Map yn dangos ffiniau ardaloedd Cynllunio